Cynk – krótka charakterystyka i znaczenie dla zdrowia
Cynk jest niezbędnym pierwiastkiem, którego niedobór jest powszechny u osób stosujących dietę o wysokiej zawartości zbóż, ale niskiej zawartości białka zwierzęcego. Przyczynia się do tego fakt, że zboża zawierają kwas fitynowy, który wiąże cynk i hamuje jego wchłanianie z przewodu pokarmowego.
Kliniczne objawy niedoboru cynku mogą wystąpić, gdy stężenie cynku w osoczu spadnie poniżej 65 mcg/dL. Niedobór cynku jest związany z zapaleniem skóry, słabym gojeniem się ran, negatywnym wpływem na wzrost i dojrzewanie płciowe oraz zmniejszoną ostrością smaku. Wartości poniżej 33 mcg/dL są szczególnie związane z utratą zmysłów smaku i węchu, bólem brzucha, biegunką, wysypką skórną i utratą apetytu.
Niedobór cynku może być powszechny u dzieci z autyzmem, które miały biegunkę przez dłuższy czas i może przyczyniać się do ich słabego apetytu.
Cynk wpływa na wieloaspektowo na pracę układu odpornościowego, od tworzenia bariery jaką dla ciała jest skóra po regulację genów w limfocytach.
Cynk ma również kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania komórek pośredniczących w odporności nieswoistej, takich jak neutrofile i komórki naturalnych zabójców (NK). Rozwój limfocytów B i produkcja przeciwciał, w szczególności immunoglobuliny G, jest zaburzona przez niedobór cynku. Niedobór cynku niekorzystnie wpływa na makrofagi, komórki odgrywające kluczową rolę w wielu funkcjach immunologicznych. Może to zaburzać zabijanie wewnątrzkomórkowe, produkcję cytokin i fagocytozę.
Wpływ cynku na te kluczowe mediatory immunologiczne jest zakorzeniony w niezliczonych rolach cynku w podstawowych funkcjach komórkowych, takich jak replikacja DNA, transkrypcja RNA, podział komórek i aktywacja komórek. Apoptoza lub zaprogramowana śmierć komórki jest nasilana przez niedobór cynku. Cynk działa również jako przeciwutleniacz i może stabilizować błony.
Powiązania cynku z wybranymi chorobami
NIEDOBÓR CYNKU I CHOROBA LEŚNIOWSKIEGO-CROHNA
Niski poziom cynku w surowicy w chorobie Leśniowskiego-Crohna może powodować objawy kliniczne, takie jak acrodermatitis enteropathica i dysfunkcja siatkówki, które mogą być korygowane za pomocą suplementacji cynku.
LECZENIE KANDYDOZY CYNKIEM
Polizzi i współpracownicy ocenili skuteczność kliniczną leczenia cymetydyną i siarczanem cynku u dorosłego pacjenta z przewlekłą kandydozą śluzówkowo-skórną. Cymetydynę podawano w dawce 400 mg trzy razy na dobę; siarczan cynku w dawce 200 mg na dobę, a następnie dostosowywano w celu utrzymania poziomu cynku we krwi w górnym normalnym zakresie. Leczenie trwało 16 miesięcy. Zaobserwowano imponującą i znaczącą redukcję zdarzeń zakaźnych oraz zwiększoną liczbę komórek CD4 (pomocniczych/indukujących). Autorzy wnioskują, że to połączone leczenie immunopotencjalne jest bezpieczne i niedrogie w leczeniu zaburzeń odporności.
WSPOMAGANIE LECZENIA CHORÓB ZAKAŹNYCH DZIĘKI CYNKOWI
Sierpniowy numer American Journal of Clinical Nutrition z 1998 roku poświęcony jest badaniom nad cynkiem i zdrowiem. Anuraj Shankar, immunolog z Johns Hopkins School of Public Health, współpracując z innymi ekspertami w badaniu zdrowia dzieci, odkrył, że ten śladowy minerał może wykazywać niezwykłe efekty.
Okazało się, że dodanie niewielkich ilości cynku do diety może skrócić czas trwania ataku biegunki o 20% do 30% i może powstrzymać do 38% przypadków.
„Niesamowitą rzeczą w cynku jest to, że jeśli spojrzymy na trzech głównych zabójców dzieci na całym świecie – biegunkę, malarię i zapalenie płuc – widzimy, że cynk ma bardzo znaczący wpływ na zmniejszenie nasilenia i częstości ich występowania” – powiedział Shankar.
Suplementacja cynkiem zmniejszyła ostre infekcje dróg oddechowych, takie jak zapalenie płuc, nawet o 45%, a malarię o 35%. Jedno z badań przeprowadzonych w Indiach wykazało, że dzieci z niskim poziomem cynku we krwi miały więcej ataków biegunki i częściej miały gorączkę wraz z biegunką. Badanie przeprowadzone w Wietnamie wykazało 2,5-krotny spadek wszystkich infekcji dróg oddechowych, gdy dzieci otrzymywały suplementy cynku.
NADPOBUDLIWOŚĆ, NIEDOBÓR CYNKU I BARWNIKI SPOŻYWCZE
Dzieci z nadpobudliwością psychoruchową miały znacznie niższy poziom cynku we włosach, krwi, paznokciach i moczu w porównaniu z grupą kontrolną dobraną pod względem wieku i płci. Żółty barwnik spożywczy tartrazyna może wiązać się z cynkiem we krwi jako środek chelatujący, a tym samym zmniejszać poziom cynku we krwi. Nadpobudliwe dzieci narażone na ten barwnik spożywczy rozwinęły znaczące negatywne objawy w ciągu 45 minut od spożycia tego barwnika spożywczego w kolorowym napoju.
NIEDOBÓR CYNKU I JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY
Wiele badań wykazało, że wysoki odsetek kobiet z jadłowstrętem psychicznym może mieć niskie wartości cynku w surowicy, może wybierać diety o nieodpowiedniej zawartości cynku i może korzystnie reagować na suplementację cynkiem poprzez zwiększenie przyrostu masy ciała oraz zmniejszenie depresji i lęku.
O niedoborze cynku w kontekście choroby Hashimoto wspominaliśmy z kolei w tym artykule.
Powyżej wymieniliśmy jedynie wybrane powiązania między niedoborem cynku a chorobami. Istnieje dużo więcej doniesień na temat szczególnej roli tego pierwiastka dla naszego zdrowia. Badania naukowe wciąż trwają i z pewnością przyniosą w niedalekiej przyszłości wiele nowych informacji.