Otyłość to przewlekła choroba o wieloczynnikowym podłożu. Sprowadzanie jej do zwykłej zależności pomiędzy nadmiernym spożyciem pokarmu a faktycznym zapotrzebowaniu energetycznym organizmu jest zbytnim uproszczeniem.
Wśród czynników ryzyka rozwoju tej choroby wymienia się:
- genetyczne
- zaburzenia kliniczne
- środki farmakologiczne
- psychologiczne
- środowiskowe
Otyłość można podzielić na kilka grup ze względu na:
- przyczynę powstania : prosta lub wtórna
- ze względu na rozłożenie tkanki tłuszczowej: uogólniona, androidalna, gynoidalna.
Otyłość brzuszna (androidalna) niesie ze sobą większe ryzyko, ze względu na większą aktywność metaboliczną.
Diagnostyka medyczna osoby otyłej powinna obejmować:
- ocenę stopnia otyłości (ocena wskaźnika masy ciała BMI, pomiary obwodu talii i bioder, badania obrazowe)
- ocenę ryzyka chorób powiązanych z otyłością
Do diagnostyki osób z nadmierną masą ciała warto także rozważyć badania mikroflory jelitowej.
Mikrobiota jelitowa a otyłość
Zarówno badania na zwierzętach, jak i na ludziach wykazały silny związek między mikrobiotą jelitową, a powstawaniem chorób metabolicznych oraz otyłości.
Niektóre z badań wykazały, że można nawet wywołać otyłość u zdrowych zwierząt przenosząc do ich jelit mikrobiotę ludzi otyłych.
Skąd bierze się ta zależność? Przyczyn jest wiele i wynikają one z aktywności metabolicznej bakterii. Przykładowo uwalniana przez bakterie endotoksyna LPS wywołuje w organizmie przewlekłe stany zapalne o niskim nasileniu. Dodatkowo endotoksemia powodowana przez bakterie Gram (-) może aktywować w organizmie odpowiedź zapalną prowadzącą do insulinooporności.
Mikrobiota jelitowa ma także wpływ na metabolizm swojego gospodarza, mogący przyczynić się do rozwoju otyłości. Dzięki bakteriom jelitowym człowiek może pozyskać dodatkową energię z substancji, które nie są rozkładane przez jego enzymy trawienne. Do tych związków należą m.in. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFAs), w tym maślan lub propionian, który może zostać następnie wykorzystany do procesu syntezy glukozy lub lipidów.
Do jednej z lepiej przebadanych SCFA należy maślan, który wydaje się mieć szczególnie korzystny wpływ na metabolizm w stanach patologicznych, natomiast w warunkach prawidłowych nie wykazuje już tak pozytywnego działania.
Kwasy żółciowe, oprócz pełnienia swej roli w trawieniu i wchłanianiu tłuszczu, służą jako cząsteczki sygnałowe. Modulują one m.in. metabolizm lipidów oraz glukozy/insuliny. Kształtowanie puli kwasów żółciowych poprzez bakterie jelitowe, a poprzez to regulowanie aktywności receptorów aktywowanych kwasami żółciowymi (BAR) może wyzwalać różne sygnały metaboliczne. Same zaś kwasy żółciowe mają z kolei wpływ na skład mikrobioty jelitowej.
Wygląda na to, że mikrobiota jelitowa oprócz umożliwienia gospodarzowi wydajniejszego wykorzystania węglowodanów, wpływa także na sposób przetwarzania pokarmu oraz magazynowanie tłuszczu przez jego organizm.
Bakterie syntetyzując i wydzielając do światła jelita różne związki chemiczne mają także wpływ na rozwój naczyń włosowatych w nabłonku jelita cienkiego, co przekłada się na zwiększone wchłanianie monosacharydów z tego odcinka przewodu pokarmowego.
Różnice w mikrobiocie jelitowej osób o prawidłowej masie ciała oraz otyłych
Wykazano znaczne różnice w składzie mikrobioty jelitowej osób o prawidłowej masie ciała oraz osób otyłych. Co ciekawe, skład mikrobioty jelitowej różni się nawet w zależności od stopnia otyłości.
U chorych na otyłość zaobserwowano znaczne zmniejszenie składu bakterii z rodzajów Akkermansia, Faecalibacterium, Oscillibacter i Alistipes w porównaniu z osobami szczupłymi.
Tymczasem stężenie bakterii Bifidobacterium animalis, Methanobrevibacter smithii i niektórych gatunków Lactobacillus były wyższe u osób o prawidłowej masie ciała.
Wiele badań naukowych poświęcono stosunkowi bakterii Firmicutes / Bacteroidetes, dopatrując się w nim przyczyny otyłości. Nie udało się jednak jednoznacznie potwierdzić tej tezy, ponieważ wyniki badań były sprzeczne.
Zauważono natomiast korelację z otyłością w przypadku gatunków Lactobacillus. Szczególnie wyższe stężenie Lactobacillus reuteri i niższe stężenie Lactobacillus casei/paracasei i Lactobacillus plantarum były związane z występowaniem nadmiernej masy ciała.
Kilka badań wykazało obniżone stężenie Bifidobacterium u osób otyłych.
U kobiet w ciąży z nadwagą w porównaniu z ciężarnymi o prawidłowej masie ciała opisano natomiast zmniejszoną liczbę bakterii Bacteroides i zwiększoną liczbę Staphylococcus, Enterobacteriaceae i Escherichia coli.
Na skład mikrobioty jelitowej decydujący wpływ ma dieta. W wielu badaniach wykazano, że zmiana diety z niskotłuszczowej na obfitującej w tłuszcze powodowała znaczące zmiany w mikrobiocie jelitowej. W takim wypadku obserwowano znaczący spadek liczebności bakterii należących do typu Bacteroidetes, przy jednoczesnym wzroście Firmicutes oraz Proteobacteria. Co istotne, zmiany te nie były powiązane z występowaniem otyłości, a jedynie ze zmianą diety.
A jak zmienia się skład mikrobioty jelitowej u osób stosujących odchudzające diety z ograniczeniem węglowodanów i wzbogaconych w białko? Z pewnością redukcja ilości spożywanych węglowodanów prowadzi do spadku ilości bakterii produkujących maślan, a mianowicie: Roseburia spp., Eubacterium rectale oraz Bidobacterium spp. Nie zauważono natomiast szczególnej zmiany liczby Bacteroides spp.
Jak widać interakcje między mikrobiotą jelitową a organizmem gospodarza są tak złożone, że temat ich wpływu na metabolizm i powstawanie otyłości wciąż jest mało poznany i wymaga dalszych badań.
[…] Otyłość […]