Spośród wielu problemów jakich doświadczają rodzice dzieci z autyzmem i innymi zaburzeniami rozwoju są zaburzenia snu.
Problemy ze snem wpływają nie tylko na zachowanie i zdrowie dziecka, ale są również związane z zaburzeniami funkcji poznawczych, werbalnych i uwagi. Zapewnienie dziecku odpowiedniej ilości snu może poprawić jakość jego życia a czasami całej rodziny.
Jakie rodzaju zaburzenia snu spotykamy u dzieci?
Problem dotyczy zarówno wydłużonego procesu zasypiania jak i zbyt krótkiego snu, zazwyczaj przerywanego, niespokojnego, często z płaczem, czasami nawet z epizodami agresji i autoagresji. Zdarza się również, że nocny wypoczynek dziecka przerywany jest … śmiechem i wesołością, chociaż rodzicom ta wesołość raczej się nie udziela.
Wielu rodziców zgłasza również problem wybudzania się się dziecka rano lub w ciągu dnia z płaczem, który trudno jest uspokoić. Zaburzenia snu dotyczą nie tylko wypoczynku nocnego, ale także drzemek.
Osobnym problemem dotykającym najmłodsze dzieci (ok. 2 roku życia) są lęki nocne, należące do kategorii niepadaczkowych stanów przysennych. Charakteryzują się one tym, że dziecko w pierwszej fazie snu zaczyna płakać i bardzo trudno jest je uspokoić, a przede wszystkim wybudzić ze snu.
W tym artykule omówimy szerzej możliwe przyczyny problemu zaburzeń snu u dzieci i przedstawimy kilka praktycznych wskazówek.
Możliwe przyczyny zaburzeń snu. Podstawowe wskazówki
Oświetlenie
Najpierw należy się upewnić, że w pokoju, w którym dziecko śpi, nie świeci się żadne światło, które mogłoby utrudniać produkcję melatoniny u dziecka. Jedynym kolorem światła, które nie ma na to wpływu – jest kolor czerwony. Jeżeli jest taka potrzeba, to minimalna czerwona lampka, może być zainstalowana w pokoju dziecka. Za nasze zasypianie odpowiada hormon snu – melatonina. Każdy inny kolor prócz czerwonego może powodować niemożność wyprodukowania przez organizm melatoniny. Oczywiście są jeszcze inne potencjalne, biochemiczne przeszkody w produkcji melatoniny, dlatego każdy przypadek należy traktować bardzo indywidualnie w oparciu o diagnostykę.
Magnez i jego wpływ na sen.
Magnez jest powszechnie znanym pierwiastkiem, wspomagającym nasz układ nerwowy i w pewnym stopniu odpowiada za prawidłowy sen. Najłatwiejszym sposobem uzupełniania magnezu przez organizm jest jego absorbcja poprzez skórę. Służą do tego kąpiele w soli Epsom ( siarczan magnezu). Dla osoby dorosłej stosuje się dawkę 0,5-1 szklanki soli na dużą wannę. Dla dziecka wystarczą 1 -2 łyżki stołowe soli Epsom na małą wannę. Takie kąpiele można zastosować 1-2 razy w tygodniu, a przed wejściem do wanny należy wcześniej dobrze rozpuścić sól. Nie dla wszystkich dzieci z autyzmem na metoda będzie pomocna. Niektóre z nich zareagują w oczekiwany sposób, czyli zauważalne będzie wieczorne wyciszenie i uspokojenie oraz lepszy sen. Zdarza się, że z powodu aktywnego polimorfizmu genu CBS, reakcja będzie odmienna. Wtedy warto zaproponować kąpiel w chlorku magnezu, wykorzystując do tego dość popularne płatki magnezowe (np. firmy Zechsal). Tego rodzaju kąpiele zazwyczaj wykonuje się od 1 do 3 razy w tygodniu.
Na kąpiele w płatkach magnezowych, szczególnie dobrze reagują najmłodsze dzieci z lękami nocnymi. Do przygotowanej kąpieli , można również dodawać po 1 kropli naturalnego olejku z lawendy, który działa uspokajająco, przeciwlękowo.
Ustalona rutyna
Codzienna rutyna może być bardzo ważna dla dzieci, zwłaszcza dzieci z autyzmem. Uspokajające czynności, które warto zastosować przed snem, obejmują cichą muzykę lub metronom, obciążone koce, zaciemniony pokój, masaże, kąpiele w soli Epsom i unikanie telewizji lub stymulujących zabawek/muzyki, może zapewnić dobry sen. Bajka przed snem, najlepiej aby była czytana , ewentualnie słuchana z płyty CD.
Korzystanie z urządzeń elektronicznych przed snem
Badania i obserwacje rodziców, pokazują istotny związek między wydłużeniem czasu przed ekranem a zaburzeniami snu. Dzieci, które korzystają z elektroniki przed snem, częściej mają trudności z zasypianiem i ogólnie śpią mniej niż dzieci, które nie oglądają telewizji lub nie używają urządzeń elektronicznych przed snem. Niewskazane jest zatem korzystanie z urządzeń elektronicznych na godzinę przed snem.
Ekspozycja na pola elektromagnetyczne
Podobnie jak światło, ekspozycja na pola elektromagnetyczne (EMF) także może wpływać na poziom melatoniny w organizmie. Ogranicz narażenie dziecka na pola elektromagnetyczne, wyłączając router Wi-Fi, odłączając telefony bezprzewodowe i wyłączając wszystkie komputery, tablety i smartfony każdej nocy przed snem.
Inne biomedyczne przyczyny problemów ze snem.
Do przyczyn kłopotów dzieci ze snem mogą należeć także problemy biomedyczne. Jeśli przerost grzybów z rodziny Candida w układzie pokarmowym na tyle duży , że ma wpływ na metabolizm, może on zakłócać prawidłowy sen. Grzyby produkując alkohol mogą powodować nocne przebudzenia i „ śmiechawki„ u dziecka.
Rodzice często zauważają, że nocne pobudki ustają , kiedy u dziecka zostaje włączona dieta bez cukru, kazeiny, glutenu lub innego produktu, który został wskazany w badaniach nadwrażliwości pokarmowych jako produkt nietolerowany.
Zdarza się także, że nawet włączenie pojedynczego preparatu probiotycznego, wywołuje korzystna zmianę w jakości snu.
Również refluks żołądkowo-jelitowy u dzieci może być tym czynnikiem, który w dużym stopniu przerywa spokojny sen dziecka, wywołując kaszel czy pieczenie samego przełyku. W takiej sytuacji może pomóc odpowiednie, nieco wyższe ułożenie górnej części łóżka.
„Wrogiem” spokojnego snu u dziecka będzie również obecność infekcji pasożytniczej w organizmie dziecka. Pasożyty mogą wywołać szereg nieprzyjemnych reakcji od bólu brzuszka, po uporczywy świąd odbytu, który uniemożliwia spokojny sen.
Zaparcia u dziecka , też bywają tym czynnikiem, który spowoduje nocne wybudzenia.
Kiedy dziecko stale wybudza się z płaczem ze snu lub drzemki – warto sprawdzić poziom cukru we krwi. Przy niskim poziomie takie zachowanie zdarza się często. Warto wówczas zweryfikować jadłospis dziecka i skomponować kolację bogatszą w białko i złożone węglowodany.
Osobnym, dużo poważniejszym problemem medycznym mogącym wpływać na jakość snu u dziecka są napady padaczkowe i ewentualne skutki uboczne wprowadzonych leków. Zawsze warto upewnić się i dokładnie przeczytać ulotkę leku, czy z tym właśnie problemem nie mamy do czynienia.
Na jakość snu u dziecka będzie miał także wpływ poziom lęku i stresu jaki prezentuje dziecko. Czasami podanie wieczorem herbatki z melisy lub kropelka olejku z lawendy na pościeli dziecka może pomóc w zasypianiu i długości snu dziecka.
Do metabolicznych przyczyn przerywania snu dziecka, wymienia się również niskie poziomy żelaza, potasu i magnezu.
Jak przeanalizować problemy ze snem u dziecka
Jeżeli u dziecka wykluczymy najważniejsze z powodów, które mogą bezpośrednio zakłócać zdrowy sen dziecka, warto zaproponować rodzicom poprowadzenie tzw. „Dzienniczka snu”. Notuje się w nim najważniejsze aspekty tego problemu, aby móc go we właściwy sposób zdiagnozować.
Warunki snu dziecka (osobny pokój, zasypia z inna osobą, zasypia samo, oświetlenie w pokoju, inne).
1/ Czas/godzina budzenia się rano ….
2/ Czy dziecko obudziło się samo czy musiało zostać obudzone ?
3/ Drzemka w ciągu dnia . Pora i czas trwania.
4/ Samopoczucie dziecka podczas dnia
5/ Aktywności dziecka przed położeniem się do łóżka.
6/ Rytuał zasypiania. Jak długo trwa zasypianie dziecka?
7/ Godzina zaśnięcia.
8/ Budzenie się w nocy. Jak często ? Aktywności dziecka w tym czasie.
9/ Anomalie podczas snu.
10/ Całkowity czas snu nocnego.
11/ Całkowity czas snu nocnego i dziennego.
12/ dodatkowe uwagi.
Tego rodzaju szczegółowe zapiski mogą pomóc w określeniu przyczyn zaburzeń snu i będą przydatne zarówno rodzicom jak i terapeutom.