Mikroorganizmy przewodu pokarmowego, które składają się na mikrobiotę jelitową tworzą skomplikowany ekosystem mający szeroko rozgałęziony wpływ na zdrowie człowieka. Prawidłowy skład flory bakteryjnej warunkuje odpowiednie funkcjonowanie całego organizmu, determinuje jego zdrowie lub chorobę. Mikrobiotyczne programowanie zdrowia to termin, który zyskuje na popularności. Dzięki rozwojowi zaawansowanych metod molekularnych, wiemy już jakie znaczenie ma mikrobiota kobiety ciężarnej jeszcze przed narodzinami dziecka, a także kolonizacja jelit u noworodków i niemowląt.
Przez pierwsze 3 lata życia to mikrobiota jelitowa dziecka będzie miała determinujący wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego, ponieważ wpływa na tolerancję immunologiczną oraz pomaga w zwalczaniu patogenów.
Rodzaj porodu
Mikrobiota jelitowa podlega nieustannym przemianom w trakcie życia człowieka, a jej skład zaczyna kształtować się już na etapie życia płodowego. Można więc uznać, że mikrobiotyczne programowanie zdrowia u dziecka zaczyna się jeszcze w łonie matki. Pierwszym czynnikiem kształtującym wygląd mikrobioty jelitowej jest dieta mamy i rodzaj porodu. Poród siłami natury zapewnia dziecku ekspozycje na mikroorganizmy, które zasiedlają jelita i kanał rodny mamy, co prowadzi do odpowiedniej kolonizacji jelit u dziecka. Ma to ogromny wpływ na przyszłą współpracę mikrobioty jelitowej z układem odpornościowym (który w 80% znajduje się w jelitach).
Podczas naturalnego porodu jelita dziecka zasiedlane są bakteriami pochodzącymi z dróg rodnych i przewodu pokarmowego matki. Należą do nich np. szczepy Lactobacillus, Escherichia coli (forma nieinwazyjna ) i Enterococcus spp.
W przypadku przyjścia na świat dziecka drogą cięcia cesarskiego, nie przechodzi ono przez kanał rodny i nie otrzymuje optymalnego zestawu drobnoustrojów. Jest eksponowane na zupełnie inną florę, która pochodzi ze środowiska szpitalnego (ze skóry matki, rąk i fartuchów personelu szpitalnego, inkubatora i sali operacyjnej), co może prowadzić do zaburzeń mikrobioty, dysbiozy i rzutować na odporność dziecka w przyszłości. Sytuację dodatkowo będą komplikować podane okołoporodowo antybiotyki. Warto wówczas już na tak wczesnym etapie zastosować probiotykoterapię, która ochroni dziecko przed konsekwencjami zaburzeń i tak niedojrzałego jeszcze układu pokarmowego i immunologicznego.
Sposób karmienia
Następnie zmienia się w zależności od sposobu karmienia dziecka i jego diety w kolejnych latach. Mleko matki jest pełnowartościowym produktem. Zawiera zarówno przeciwciała jak i prebiotyki (oligosacharydy), które mają stymulować proliferację mikrobów i wspierać odporność dziecka. Podstawowymi probiotycznymi bakteriami są te z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium.
Te nieustanne zmiany, czasem bardzo dynamicznie służą szybkiej adaptacji do zmienionych warunków środowiskowych oraz zachowaniu homeostazy (równowagi ilościowej i jakościowej), tak aby zapewnić gospodarzowi optymalne zdrowie. Składniki, które znajdują się w mleku matki, wspierają zasiedlanie układu pokarmowego dziecka przez korzystne bakterie, a tempo zasiedlania układu pokarmowego tymi bakteriami jelitowymi jest znacznie szybsze i efektywniejsze.
Rola mikrobiomu jelitowego
Do najważniejszych funkcji mikrobiomu należy:
- stymulacja układu immunologicznego oraz regulacja odpowiedzi immunologicznej
- ochrona organizmu poprzez hamowanie rozwoju bakterii patogennych
- synteza witamin z gr. B i K
- synteza krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych
Co wpływa na kształtowanie się mikrobioty jelitowej dziecka – podsumowanie
Rodzaj porodu, sposób karmienia, dieta, kontakt, ze zwierzętami i ekspozycja na środki przeciwdrobnoustrojowe są najważniejszymi czynnikami wpływającymi na mikrobiotę jelitową w okresie wczesnodziecięcym.
Na jej prawidłowe kształtowanie się, ma wpływ kilka zasadniczych czynników:
- status zdrowotny matki i jej mikrobiota jelitowa
- rodzaj porodu (naturalny czy drogą cesarskiego cięcia)
- sposób karmienia (naturalny, sztuczny)
- stosowane leki (antybiotyki, leki p/grzybicze, NLPZ i inne).
Jeżeli czynniki okołoporodowe są szczególnie niekorzystne dla dziecka, szybko może dojść do wystąpienia nieprawidłowości w kolonizacji jelita dziecka.
Dysbioza jelitowa czyli zaburzenie jakościowo-ilościowe w składzie mikrobioty, może być jednym z istotnych czynników biorących udział w patogenezie takich chorób jak: martwicze zapalenie jelit noworodków, celiakia, nieswoiste zapalenia jelit, zespół jelita nadwrażliwego, choroby alergiczne, atopowe zapalenie skóry, cukrzyca typu I, depresja i inne.
Kilka godzin po narodzinach, jelita dziecka są zasiedlane przez pierwsze szczepy bakterii (szczególnie beztlenowych), które towarzyszyć mu będą przez całe życie. Prawidłowa kolonizacja jelita jest więc podstawą dla właściwego, zdrowego ekosystemu jelitowego.
Badania jelitowe u małych dzieci
Diagnostyka, którą proponujemy, może wyjaśnić wiele problemów z jakimi borykają się niemowlaki i ich rodzice. Nieinwazyjne badanie jakim jest badanie stolca niemowlaka/małego dziecka, może dostarczyć szeregu informacji, szczególnie w zakresie składu mikrobioty jelitowej, ale także innych markerów składających się na obraz funkcjonowania jelit. Badanie jest przeznaczone szczególnie dla dzieci urodzonych cesarskim cięciem, dla dzieci karmionych sztucznie, jak również dla dzieci z alergią, AZS, bólami brzuszka, nasilonymi kolkami, biegunkami, zaparciami, wczesną antybiotykoterapią i innymi problemami.
Niemowlętom, w zależności od metody karmienia proponujemy:
Różnią się one parametrami dotyczącymi diagnostyki stanu zapalnego i odporności błon śluzowych jelita, ponieważ mleko matki (w przeciwieństwie do mleka modyfikowanego) zawiera w składzie wydzielnicze przeciwciała IgA oraz lizozym.
Dla dzieci powyżej 1 roku życia skierowane jest Badanie Jelit u Dzieci Małych.
Badania te są nieinwazyjne, a dostarczają wiele informacji na temat składu mikrobioty jelitowej oraz funkcjonowania jelit małego dziecka.
Są one też ważnym drogowskazem, jak optymalnie skorygować mikrobiotę dla zdrowia i rozwoju dziecka.
Jeżeli Twój maluszek jest niespokojny, ma problem ze snem, problem z wypróżnieniami, nieustającymi kolkami, szczególnie kiedy ma niełatwą historię swojego przyjścia na świat – warto sprawdzić czy za jego problemy nie odpowiadają jelita, fundament zdrowia naszego organizmu.